Przed feriami na korytarzu LO pojawiła się gazetka informująca, że rok 2019 został ogłoszony przez Senat RP Rokiem Matematyki. Jego ideą jest „uhonorowanie polskich matematyków i ich osiągnięć, a także docenienie znaczenia tej dziedziny nauki w rozwoju społeczeństw”. Przy okazji chciałabym podziękować Julii Bilewskiej, Paulinie Koszczoł, Zuzannie Snopek, Zuzannie Szymyślik, Natalii Wojciechowskiej i Julii Ziołek za pomoc w wykonaniu gazetki.

W związku z tym, że obchodzimy dzisiaj Dzień Kryptologii, chciałabym przybliżyć sylwetki trzech poznańskich matematyków, którzy rozkodowali system szyfrowania niemieckiej maszyny kodującej Enigma. Jej rozszyfrowanie dla wywiadu niemieckiego, francuskiego i angielskiego uchodziło za niewykonalne. Dokonali tego absolwenci Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego UAM: Marian Rejewski, Jerzy Różycki oraz Henryk Zygalski.

Jak tego dokonali? Pierwsze  próby złamania szyfru Enigmy podejmowano pod koniec lat dwudziestych, jednak bez skutku. Gdy praca lingwistów, mistrzów szachów i miłośników łamigłówek nie przynosiła rezultatów, wojsko zwróciło się o pomoc do Profesora Zdzisława Krygowskiego. Był on założycielem Wydziału Matematyki Uniwersytetu Poznańskiego, który słynął z dobrych matematyków, a ze względów geograficznych powszechna była znajomość języka niemieckiego.

W styczniu 1929 roku na Uniwersytecie Poznańskim zorganizowano kurs kryptologii, na który skierowano najzdolniejszych uczniów profesora Krygowskiego, w tym Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckego i Henryka Zygalskiego. Kod Enigmy udało się złamać 14 grudnia 1932 roku, co pozwoliło na odczytywanie tajnej korespondencji III Rzeszy. Od momentu rozszyfrowania Enigmy Polacy przechwycili tysiące wiadomości, ale jednocześnie wiele czasu poświęcali na opracowywanie modyfikacji wprowadzanych przez Niemców. Coraz więcej wskazywało na wybuch wojny. Polacy przekazali więc aliantom swój patent na przechwytywanie informacji, dzięki czemu choćby Anglicy mogli przygotować się do konfliktu.

Kiedy w lipcu 1939 roku polscy kryptolodzy spotkali się w Warszawie z Francuzami oraz Brytyjczykami i przekazali im zrekonstruowaną Enigmę oraz wszelkie materiały na temat sposobu kodowania, goście byli zszokowani wynikami ich pracy.  Podkreśla się, że Enigma odegrała decydującą rolę w bitwie o Atlantyk. Rozszyfrowanie Enigmy przez Polaków skróciło II wojnę światową o kilka lat, a co za tym idzie liczbę śmiertelnych ofiar. Ważne znaczenie ma również fakt, iż maszyny kryptoanalityczne znacznie przyczyniły się do narodzin informatyki.

Niestety z przyczyn politycznych informacje o wkładzie Polaków w rozszyfrowanie Enigmy do publicznej wiadomości dotarły dopiero po 40 latach, a znaczenia  ich badań zostało oficjalnie potwierdzone przez Wielką Brytanię dopiero w 1999 roku.

W 2000 roku bohaterom przyznano pośmiertnie jedno z najważniejszych odznaczeń cywilnych w naszym kraju: Order Odrodzenia Polski. W 2007 roku Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu postanowił uhonorować swoich absolwentów. Na ich cześć ustanowiono Dzień Kryptologii oraz 10 listopada 2007 odsłonięto pomnik, który znajduje się na przeciwko Centrum Kultury „Zamek”.